IMZOT ERNESTO ÇOBA [1913-1980] DHE MARTIRIZIMI I TIJ...


Nga Fritz RADOVANI:

IMZOT ERNESTO ÇOBA DHE MARTIRIZIMI I TIJ...

Në vitin 1913, me 16 Shkurt në Vaun e Dejës, u le Ernesto Luigj Çoba, atëherë kur Shkodra rrahej në top nga Mali i Zi. Me datën 11 Shkurt 1936, Imzot Gjon Della Pjetra SJ., e shuguron meshtar në Kishën e Shën Jozefit, pranë jezuitve, ku Don Ernesto vazhdoi me kenë mësues. Mbas shugurimit të Imzot Gaspër Thaçit, me datën 19 Mars 1936, Don Ernesto asht ndihmës famullitar i Shkodres, deri me datën 30 Prill 1946, që emnohët Zv. Famullitar në Shkoder. Prej datës 16 Dhetor 1946 e deri me 1 Janar 1952 asht Provikar i Arkidioçezit të Shkodres, kohë në të cilën vdes Imzot Gaspë Thaçi, arrestohet Don Mikel Koliqi dhe vdes edhe Don Tomë Lacaj, kështu, Don Ernesto merr titullin e Famullitarit të Shkodres. Me datën 20 Prill 1952 shugurohet Ipeshkev nga Imzot Bernardin Shllaku, Ipeshkëv i Pultit dhe tue kenë i vetëm Ipeshkëv në Shqipni. Imz. Çoba mban detyren e Sekretarit të Pergjithshëm të Kishës Katolike. Nga data 9 Nandor 1956, kur vdes Imzot Bernardin Shllaku, deri me 21 Mars 1957, pret miratimin nga qeveria e Tiranës, e cila simbas Statutit të Kishës Katolike që ishte aprovue në vitin 1951, e aprovon si Kryetar i Kishës Katolike Shqiptare. Menjëherë u gjet para një prove të madhe dhe shumë delikate, mbasi me datën 7 Prill 1858 ishte dita e vumjes së gurit të parë të Kishës Kathedrale të Shkodres, kështu Imzot Çoba fillon detyrën pikërisht në pragun e 100 vjetorit të Asaj Kishë, që gjithmonë asht thirrë Kisha e Madhe. Merita e pregatitjes së asaj festë i përket Imzot Çobës, i cili me punën e madhe të Tij dhe kujtimin që ka lanë në historinë e Shkodres, thohet pa mdyshje se ka mbetë i paharrueshëm në zbukurimin e Kishës dhe zhvillimin e ceremonive të Festës. Imzot Çoba ka dy merita për punën artistike që u ba në ndertimin e Elterit të madh simbas projektit të arkitektit, piktorit dhe skulptorit Kol Idromeno, që ishte dhe daja i nanës së Imzot Çobës, vepër e cila kompletonte edhe tavanin e mbrekullueshëm të Kathedralës që ishte punue nga vetë Kola. Njëkohësisht sfondi i Elterit i punuem nga piktori At Leon Kabashi, kuadri i madh i vendosjes së gurit të parë nga piktori Simon Rrota, punimi i katekizmit ndër shtyllat e Kishës, në mungesën që dihet se nuk mund të botohej asgja për me mësue besimin fëmijët, janë vepra që meritojnë me u quejtë dinjitoze dhe shumë të guximshme tue dijtë edhe luftën e madhe që i bahej Kishës dhe Klerit nga shteti fanatik komunist i Tiranës. Por Imzot Çoba nuk mjaftohet me kaq, Ai njëkohësisht pregatitë në kushte private, përndjekje dhe survejimi disa klerikë të rijë, në një kohë që nuk ka as seminar, as profesora dhe as tekstet e nevojshme që duhen për atë qellim, megjithate ia arrinë me shugurue: Don Simon Jubani, Don Matish Lisna, Don Martin Trushi, Don Ernest Troshani, Don Zef Simoni, Don Ndoc Nogaj, Don Luigj Kçira, Don Ndoc Volaj, Don Kolec Toni etj. si dhe dy Martirët e Kishës Don Marin Shkurti e Don Mikel Beltoja, që u pushkatuen nga komunistët tue lanë vetën të perjetshëm në Historinë e Kishës Katolike Shqiptare. Imzot Ernesto Çoba vazhdon hapjen e rrugës së ipeshkvijve të rinjë, mbasi parasheh edhe përmbytjen e vendit nga diktatura. Nuk ka një familje në Shkoder katolike apo muslimane që ia ka mësye derës së Argjipeshkvisë dhe nuk e ka ndihmue Imzot Çoba, kur ishte fjala për me i çue dishka të nevojshme një të burgosunit apo të interrnuemit në burgje e kampe të shfarosjes. Posa u mbyllën Kishat, sigurimi kerkoi me gjetë shpifës në Shkoder, kundër Imz. Çobës. Besoj se shkodranët nuk e harrojnë fjalën e Burrneshës muslimane Adile Ashikja, në mbledhjen e lagjes së saj, kur i kërkohej me shpifë kundër Imz. Cobës: “Unë kam shkue me lypë tek Ai paret e bukës dhe Ai më dha ma shumë se i kerkova....Ju sot, kerkoni që Buken që më fali, me ia shperblye me shpifje! Ai asht kenë dhe mbetët për mue një Meshtar i Nderuem i Fesë Katolike në Shkoder!”
Përpjekjet e Imz. Çobes janë të vazhdueshme për gjallnimin e besimit, forcimin dhe përhapjen e Tij, kryesisht me fëmijët dhe të rinjtë. Imzot Çoba thonte meshë e sakramend, rrëfente, predikonte fenë dhe gjindëj kudo në rrugicat e qytetit tue shkue me kungue të sëmurët apo të pamujtunit me shkue ndër Kisha që survejoheshin, ndonse, Ai luftohej pa pikë mëshire. Kjo luftë sa vjen dhe bahet ma e rrebtë me “Revolucionin Ideologjik dhe Kultural”, që merr edhe pamjen e plotë të diktaturës komuniste me 19 Mars 1967, ku shteti merr edhe çelsat e Kishës Kathedrale, tue i mbyllë të gjitha Kishat e vendit me dhunë.
Kjo ditë asht fundi tragjik edhe i Imzot Çobes, i cili ndodhët përballë Sigurimit të Shtetit që përfaqsohet me komunistin servil dhe hipokrit Angjelin Kumrija, në kontrollin që ushtrohet në Argjipeshkvinë Metropolitane të Shkodres. Ky komunist dallkauk e spijun arrinë deri aty sa kur kontrollon dhomën e punës së Imzot Çobës, kërkon me ushtrue në mënyrë të paturpëshme kontroll në trupin e Imzotit të Nderuem Çoba, tue e detyrue me çveshë pantollonat, se mos ka mshef gja në....dhe, me të drejtë Don Mark Hasi i ka thanë ato ditë Nanës seme: “Ate që na ka ba atë ditë Angjelin Kumrija nuk na e ka ba as Sigurimi i shtetit!” por, kjo nuk ishte vepra e parë e Angjelinit e “besnikrisë” ndaj Sigurimit.
(F.Radovani, libri “Një Monument nën dhé”, fq. 305, Zagreb 2004).
Po komunistët a u mjaftuen me kaq? – Jo, jo, se porositë e skiles tjetër Ramis Alisë, duheshin çue deri në fund e sidomos, kur bahej fjalë për katoliçizmin kuptohet që nuk kishte asnjë lëshim deri në zhdukje të plotë dhe të dhunshëm të Klerit dhe të Kishës.
Posa u mbyllën Kishat, sigurimi kerkoi me gjetë shpifës në Shkoder, kundër Imz. Çobës. Besoj se shkodranët nuk e harrojnë fjalën e Burrneshës muslimane Adile Ashikja, në mbledhjen e lagjes së saj, kur i kërkohej me shpifë kundër Imz. Cobës: “Unë kam shkue me lypë tek Ai paret e bukës dhe Ai më dha ma shumë se i kerkova....Ju sot, kerkoni që Buken që më fali, me ia shperblye me shpifje! Ai asht kenë dhe mbetët për mue një Meshtar i Nderuem i Fesë Katolike në Shkoder!”
Organizohet një mbledhje në vitin 1967, mbas arrestimit të Sekretarit të Kishës, Don Mark Hasit me 7 Prill 1967, tek shkolla Pyjore për demaskimin e Imzot Çobës. Si kudo ndër ato mbledhje nuk mungojnë as shpifsit, as llafazanët dhe as spijunët ordiner që ishin altoparlantët e PPSH në ato salla, ku mbas “duertrokitjeve” të tyne, klerikve iu venin prangat xhelatët e Sigurimit të shtetit. Por, krejt ndryshej ndodhë me Imz. Çoben, kur asht pregatitë terreni për arrestim në atë mbledhje, çohet në kambë shoferi trim Dedë Gjushi dhe, deklaron: “Sot njëkëtu, nuk guxon kush me i vue prangat Imzot Çobës!” dhe me të vërtetë “nuk guxoi askush!”. Akti i Dedës tronditi edhe ideatorët e arrestimëve, ndonse “ky emën Hero!” nuk zehet me gojë...(F.R. “Një Monument nën dhé”, fq. 304, v. 2004)
Në shfletimet e proceseve të viteve 1957, 1958 e prap ma vonë, nga deponimet false të At Rrok Gurashit, Don Ndoc Sahatçisë etj. dhe një letrës së shkrueme nga Ndoc Nogaj e Gjon Shllaku, në vitin 1958, kur këta dy largohen nga Argjipeshkvia, (letër e cila ruhet në Arkivin e Shtetit Tiranë e jepet lirisht për me u lexue për “përmbajtjen e saj”), mbi këta akte të turpëshme Sigurimi i shtetit krijon mundësinë e arrestimit të Imzot Çobës, dhe “fajsia e Tij” formulohet mbi bazën e shpifjeve e trillimeve, kështu, flet arresti lëshohet me datën 3 Prill 1976 dhe arrestimi bahet me datën 24 Prill, tue u akuzue për “trathti ndaj atdheut dhe agjitacion e propagandë kundër pushtetit popullor...”. Bashkë me te arrestohen edhe priftën tjerë. Një ndër to asht Don Lec Sahatçija, ish Sekretar i Imz. Frano Gjinit dhe ruejtës i dy letrave të Tija, të cilat me këte rasë zhduken, mbasi Don Leci nuk doli ma nga burgu, vdiq i dënuem 25 vjet, por duhet theksue se Ky prift mbajti qendrim burrnor edhe ndaj Imzot Çobës, gja të cilën të tjerët edhe pse ishin shugurue nga duert e Tija, në gjyq nuk e bane, madje, gjatë zhvillimit të gjyqit me dyer të mbylluna edhe e randuene Imzot Çoben me akuza false, për të cilat Ai u dënue 25 vjet burg, por edhe vdiq i pafajshëm i shtrimë ndër çimentot e birucave të qelive të Sigurimit të shtetit. Të tjerët pa përjashtim edhe pse dolën nga burgu endè sot nuk kanë ba asnjë rrëfim publik dhe as nuk kanë kërkue asnjë falje për këte vepër ndaj Imzot Çobës, tue u nisë ndoshta, se ishim nën tortura dhe nuk mujtëm me qëndrue. Ata duhet me dijtë se ma shumë nën tortura asht kënë Imzot Çoba për me pranue akuzat e tyne, por Ai e ka pasë burrninë me qendrue dhe me deklarue edhe para gjyqit fals: “Jam kenë gjithmonë kundër komunizmit, as nuk kam dashtë me ia ndigjue zanin, kam punue me shpirtë me e zhdukë dhe do të vazhdoj me kenë kundër deri në vdekje!”. (Dosja 3359/1 Arkivi i Min. Mbrendshme Tiranë, 1998).


Ky ishte Imzot Ernesto Çoba përballë hetuesve kriminel Ali Xhunga, Xheudet Miloti, etj. dhe, me po aq Burrni asht i patundun në bankën e t’akuzuemve para Kryetarit Sheuqet Muçi, anëtarit Xhemal Gramshi dhe prokurorit të “Revolucionit Kultural”, të njohtunit Faik Minarolli. Ja qendrimi i vërtetë i Martirit Çoba, i cili nuk akuzon asnjë njeri, nuk fyen me asnjë fjalë asnjë nga shpifsit, nuk randon asnjë qytetar nga dëshmitarët e rremë dhe nuk denoncon asnjë nga veprimet jo të mira ose të dobta të shokve të vet klerikë, për të cilët akuzohet se ka heshtë ose nuk ka marrë masa ndeshkimore. Asnjë qytetar apo fshatar i Shkodres nuk asht viktimë e Tij, sëpse Ai gjenë forca me rezistue dhe mos me folë për asnjë njeri e, mos harroni se zyra e Tij asht kenë e hapun për katolik e musliman të të gjitha monstrave e modeleve të Shkodres. Ai asht i vetdijshëm se ndodhët në atë bankë vetem pse asht Klerik Katolik dhe armik i vëndosun i komunizmit, me të cilin asnjëherë nuk ka ba asnjë kompromis në asnjë kohë. Ai asht i pastër moralisht dhe shpirtnisht para shokve, miqve, armiqve dhe mbarë Popullit Shqiptar, të cilve iu ka sherbye si fetar dhe Shqiptar, prandej edhe me gjakftohtësi pret vendimin e “pafajsisë së Tij” tue Ju nënshtrue vullnetit të Zotit, me 25 vjet heqje lirie, tue kenë me një gjendje shëndetsore shumë të randë dhe si pasojë e vuejtjeve me datën 8 Janar 1980, Sigurimi i shtetit e mbytë edhe Këte Martir si shumë të tjerë, në një nga repartet e Spitalit Civil të Tiranës.

Në vitin 1992, më ka tregue oficeri i zjarrfiksave Augustin Sheshi: “Njëditë më tha një shok se do të shkonte në gjyqin e mbyllun të Imzot Ernesto Çobës, ku, më ftoi edhe mue. Shkova. Posa e pashë më bani një përshtypje të madhe pergjysmimi i trupit të Tij të shkurtë dhe lodhja e madhe nga hetuesia. Përnjëheresh mu kujtue kur ishim fëmijë në rrugë të Luigj Gurakuqit, dhe kur luenim me topa leckash që posa kalonte Imzot Çoba, ndalonim lojen dhe vraponim me i puthë unazën...Ai na bekonte dhe mandej kalonte në punën e Tij. Ndaj Atij Kleriku që i donte aq shumë fëmijët e shokët e Tij, disa dëshmitarë nuk lane gja pa thanë për Tè...por, që më ka ba ma shumë përshtypje sesi u shpreh ashtu kundër Tij, asht kenë Gac Cepi, që as sot nuk dij me e kuptue...Ai më ka mbetë në mend n’atë kohë!...”
Në librin “Çinarët”, At Konrrad Gjolaj shkruen: “...Tregonte radiologu i spitalit të Shkodres, sesi një ditë erdhën dy oficera me një thes në radiologji. I kishin thanë me ba një radiografi. Kishte pregatitë aparatin e po priste radiologu se cili don me e ba prej tyne. Kur i ka thanë: “Jam gati”, ata kanë hapë thesin e kanë nxjerrë një fëmijë me fytyrë të plakun... e kanë vue tek aparati dhe, mbasi asht krye radiografia, e kanë futë prap në thes. Mbasi i kanë lidhë grykën, kanë kërkue filmin për me e çue në Tiranë. Radiologu e ka pregatitë filmin shpejtë e ka kërkue me i shkrue emnin e të sëmurit, edhe pse filmi ishte i lagun.
Oficerat kanë ngurrue me i diftue emnin. Ky ka kambëngulë, mbasi, simbas rregullit, nuk lejohej që filmi me u dorëzue pa emen. Ata tue pa kambënguljen e këtij, i kanë thanë emnin: “Imzot Ernesto Çoba”...E shkrova, thonte radiologu, e kishte njohtë ma përpara, por kurrë nuk do ta kishte besue se asht Ai, po të mos ia kishin thanë vetë ata emnin. Për sa kohë nuk m’asht hjekë nga mendja sesa e kishin ba Imzot Çoben.” (fq.130).
Në vitin 1998,...tue dalë nga Arkivi i Ministrisë së Mbrendshme në Tiranë takova një oficer që kishe njohtë para disa vitësh në Shkoder, YH, por as sot nuk jam i sigurt për emnin e tij. I tregova se po shoh disa dosje në Arkiv dhe se, ato ditë kishe lexue dosjen e Imzot Çobes... më ndërpreu dhe, më tregoi: “Një natë dimri të ftohtë isha dezhur në degën e mbrendshme në Shkoder. Aty nga ora 11.00 e natës, një polic i birucave më njoftoi se Imzot Çoba dridhet shumë dhe duket sikur nuk po e mërrinë mengjezin...Shkova tek biruca ku ishte Imzot Çoba, po, Ai, nuk po jepte as merrte nga të ftohtit, i shtrirë në çimento pa asnjë mbuloje as shtroje, veç me rrobat që kishte veshur. Mora një batani në dhomen time dhe ia çova, hapa deren dhe ia holla sipër...Shkova aty nga ora 3 e mengjezit, por dukej se ishte i gjallë nga frymëmarrja e thellë. Në ora 5.30’ shkova e mora bataninë që i kisha çuar dhe, e pashë, Ai me mirënjohje më buzqeshi...e pyeta se, a kishte fjetur dhe m’u përgjigjë, se po... i thashë: “Imzot, ti je i dënuar, pse të mbajnë këtu? – Nuk e di, m’u përgjigjë... – Po, ke bërë kërkesë për arësyen e mbajtjes këtu? – Jo, më tha, – jam tue pritë çdo ditë me pa fytyrën e Përendisë, Ai vetëm asht Shpëtimtari im. Ate jam i sigurt se do ta shoh shpejtë ... mbylla derën dhe ika në dhomën time... Kanë kaluar sa vite dhe nuk e harroj kurrë sigurinë e Atij Njeriu të shtrirë në çimento, duke pritur për të parë Përendinë!...Ata kishin një forcë të pakuptueshme për të përballuar vuajtjet më ekstreme të atyre vitëve!”...
Fjala e fundit e Tij: “Do të vazhdoj me kenë kundër deri në vdekje”, sigurisht, ishte tiposë në kokat e katilave që vazhdonin me e torturue: Ja, pra, kjo asht arësyeja pse Imzot Çoba që nga data e arrestimit u mbajt pa asnjë batani i shtrimë për 3 vjet e 8 muej në çimento derisa një ditë me të vërtetë e pau Fëtyren e Zotit!...
Një prift i rinj i shuguruem nga Imzot Çoba aty nga viti 1962, takon në rrugë At Pjetër Mëshkallen dhe, i tregon se ato ditë do të hynte përherë të parë me ba ushtrimet e shpirtit me Imzot Çoben, i cili i kishte mësue priftit edhe gjashtë arësyet që njeriu duhet me heshtë... At Mëshkalla i thotë priftit të rinj: “Shko e thuej Imzot Çobës me të mësue gjashtë arësyet që duhet me folë, se, s’asht koha me heshtë ma!”.
(Libri At P.Meshkalla fq. 21, 22. Autori: F. Radovani. Botim II, 2007)
Kur e pata ndigjue këte ngjarje aty nga viti 1964, një ditë ia kujtova At Mëshkallës në një bisedë që po banim me Té, sigurisht qeshëm pak dhe vazhdueme bisedën...
At Pjetër Mëshkalla më ka thanë këto fjalë:
Ai e përfundonte bisedën me respekt për Imzot Ernesto Çoben, kryesisht për mos tolerancën e Tij në çeshtjet dogmatike dhe e mbyllte bisedën me mendimin se:
“Vetëm Imzot Çoba asht fakt, që asht kenë adapt për këte kohë, mbasi asnjë tjetër nuk do të kishte dijtë as muejtë me veprue si Ai, për kushtet që janë kenë në Shqipni!”.

Melbourne, Prill 2009



Materiali ndihmës:
Dosja nr. 3359/1, Arkivi i Ministrisë së Mbrendshme Tiranë, 1998.
Autor At Konrrad Gjolaj OFM., Libri “Çiinarët”, Bot.I, Shkoder 1997.
Autor F.Radovani de Angeliis, Libri “Një Monument nën dhé”, Zagreb 2004.
Autor F.Radovani de Angeliis, Libri “At Pjetër Mëshkalla SJ., Bot.II, Zagreb 2007).

Atë SERAFIN KODA O. F. M.


ATE SERAFIN KODA O. F. M.

"Mësojeni kohën të mos hajë bijtë e vet".


Martiri nga Janjeva e Karadakut


Duhet thenë që në fillim së është disi e vështirë me përshkrua denjësishtë ketë portret, e për me shumë me pasqyrua thell e qart jetën e vepren e ketij Martiri. Ky misionar i shenjtë meriton të dalë në pah me ato sakrificat dhe dhembje, të cilat i ka përjetuar me kontributin e tij të jashtëzakonshëm, deri në sublim të jetës, si bari i urtë shpirtëror, i cili duhet të zë vend në altarin e merituar.


Jeta dhe kalvari i dhembjeve


Gjon Serafin Koda i biri i Gaspërit dhe Nënës Ananijeta, u lind më 25 prill 1893, në Janjevë të Kosovës, në një familje me tradita fetare, patriotike e atdhetare, familje e bekuar e Malësisë së Karadakut, zonë e njohur për heroizëm dhe atdhedashuri.

Gjoni kje edukua që në fëmijëri me besim në Zot dhe përkushtim ndaj atdheut. Kështu, falë edhe dëshirës së madhe të prindërve të tij, u bë meshtar. E pikërisht, në vitin 1908, përplotsoi thirrjen që kishte marrë prej Zotit dhe çoi në vend amanetin e prindërve dhe deshirën e zemrës së tij.

Studimet e larta i mbaroi në Austri. Sipas traditës së Fretërve, mori emrin Serafin. Meshën e parë e kremtoi më 30 Korrik 1925. Më pas, Frati nga Janjeva do të vijonte në udhën e bariut të grigjës së Jezu Krishtit.

Ai shërbeu edhe ndër vise të tokës mëmë, Shqipërisë, si në Dushman, Shalë, Prekal, Bushkash, Vukël, Kelmend dhe, së fundi, u caktua në Dioqezën e Sapës së Lezhës.

Kur Atë Serafini mbërriti në qytetin e vjetër të Lezhës, me atë zhgunin Franceskan e një konop lidhur mes trupit, ai meditonte me syrin e një njeriu që po i shkelte për herë të parë ato treva të panjohura për të. Në takimin e parë në Famulli, i patën treguar se në atë kodër të vogël, në perëndim të qytetit të Lezhës, ballëpërballë me kalanë 2500 vjeçare, ku dikur shtrihej qyteti i moçëm Lissus, mespërmes të cilit kalon lumi Drin, në atë bregore ndaloi Shën Francesku, 700 vjet më parë, gjatë udhëtimit pastoral, dhe la një amanet që aty të ndërtohej një kishë. Dhe ashtu u bë. Shën Françesku mbolli një pishë si shenjë e mirë për themelet e kishës. Ndërt imi i ati Tempulli u pasqyrua me vonë në Hyllin e Dritës.

Për më shumë, qyteti ku shërbeu Atë Serafini ishtë dhe toka e "Besëlidhjes së Lezhës", të Principatave shqiptare me në krye Skënderbeun.

Gjithashtu, aty gjenden themelet e Kishës së Shënkollit, ku është varrosur Heroi ynë Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu.

Ashtu sikurse gjithë Klerikët dhe Atë Serafini, i përjetoi ditët e shërbesës fetare në Dioqezën e Lezhës, me përkushtim dhe i palodhur, ku akoma edhe sot ndjehet fryma e veprës dhe idealit që ai iu përkushtua, në një kohë kur po përjetohej varfëria e ulur këmbëkryq, në trojet shqiptare.

Me mbarimin e Luftës së Dytë Botërore dhe me vendosjen përfundimisht të rregjimit komunist në Shqipëri, Atë Serafini dhe vëllezërit e tij françeskanë, do të kalonin përmes një kalvari dhembjesh, nga krimet më të paskrupullta të rregjimit, nëpërmjet Sigurimit policor famëkeq shqiptar, i cili vrau ajkën e inteligjencës së klerikëve, e njerëzve të pafajshëm, të cilët u bënë therrorë nga rregjimi Stalinisto-Enverist.


Arrestimi dhe burgosja


Serafin Koda ishte famullitar në Lezhë kur e arrestuan. Kjo ndodhi pasi ata sigurimsa më parë bënë një takim, për të diskutuar rreth problemeve ekonomike, me Fretnit e Kuvendit, por në fakt, aty oficerët e sigurimit u aktivizuan sikur ndonjëherë për t'i dhënë kuptim politik. Ashtu të lidhur e veçojnë në një nga dhomat e Kuvendit, duke e torturuar me metodat më çnjerëzore, psikologjike dhe fizike, me alibi të sajuara, si një ndër kundërshtarët e rregjimit komunist dhe për rrëzimin e pushtetit të tyre. I kërkonin bashkëpunim, për të dëshmuar kundër klerikëve të tjerë, që Sigurimi i Shtetit të arrestonte inteligjencën e klerikëve. Ishte maji i vitit 1947, sapo i kishte lënë të 54 vjetët e pikërisht, sa cituam më lart më 25 prill. Ajo ditë u festua nga ai dhe vëllezërit e tjerë klerikë, dhe ai u shpreh mjaft entusiast se ishte i lumtur që kishte lindur në atë datë që për të ishte simbolike, se përkonte me Ditën e Ungjilltarit, Shën Markut. Kjo datë gjithashtu i ngjallte nostalgji për vëndlindjen, se në Janjevë ishte hapë Shkolla e parë Shqipe në vitin 1671, një letër historike që mbante datën 10 Prill 1683 e vetë shënimi i Pjetër Bogdanit te libri "Çeta e Profetëve", e cila është dërguar aso kohe prej Janjëve.


Hetuesia dhe torturat.


Nuk vonoi shumë e meshtari trim ju nënshtrua pyetjeve nga hetuesit e Sigurimit të Shtetit, dhe torturave nga me çnjerëzoret dhe huligane.

- Hë, po na thuaj o prift Serafin, çfarë komploti armik keni përgatitur kundra pushtetit tonë të pavdekshëm komunist?

- Kurrësesi, jo dhe jo, as unë, madje e asnjë prej shokëve të mi. As nuk kemi menduar, absolutisht, atë çka ju më thoni, shoku Hetues, Jo, Jo Në asnjë mënyrë !

- A e dëgjoni si më thotë ky mua?! Po unë nuk jam shoku yt, more armik i popullit, këlysh i Vatikanit.

- Ju lutem, jo nuk jam armik, unë jam vetëm një meshtar, nuk e njoh urrejtjen, ne jemi për paqe e dashuri. Vetë besimi te Zoti nuk na lejon t'i urrejmë e ofendojmë njerëzit.

- Eh, ja pra po të lëdhatojm me grushtë turinjëve tuaj, ja edhe një tjetër. Nga fytyra e Atë Serafinit po rridhte gjak, nga goja e hunda.

- Kthehu në ujdi me vehten tënde, o Serafin i poshtër, he, po të dëgjojmë, na trego, cili nga juve është prijësi i grupit në atë çerdhen tuaj?

- Personalisht nuk di asgjë, asnjë nga miqtë e shokët e mi, nuk i kam degjuar të shprehen, kunder pushtetit popullor.

- Pa na i trego ato kokat drejtuese aty në "Sapën tuaj", hë përgjigju? Dhe furi grushtesh, shqelma e rrahje u derdhën mbi meshtarin.

- Ne s'kemi as hierarki as të parë të gjithë jemi vëllezër.

- Tani na thuaj ku i keni fshehur armët, se për ndryshe të mbytem në minutë?

- Pasha nderin, pasha të drejtat, ju betohem, për atë Zot nuk kemi armë.

- Ndëgjo mirë pra, keni 3 minuta kohë të tregoni gjithçka dhe në rast se jo, paç vehten në qafë!

- Për atë besë që ka burri, nuk kam asgjë për të thenë!

Të tre hetuesit që e kishin marrë në pyetje, u lëshuan mbi Atë Serafinin, duke e torturuar e rrahur barbarisht, derisa ai humbi ndjenjat. Ashtu i shtrirë në dysheme, i gjakosur, i dërmuar dhe i pavetdijshëm, njëri nga hetuesit i fut duart në fyt, për ta mbytur meshtarin trim. Nga fyti filloi të rridhte gjak. Por bisha komuniste nuk ngopej me kaq. Torturat vazhdojnë edhe për disa orë të tjera. Kur ata ikën Atë Serafini po jepte shpirt në çimenton e ftohtë të dhomës.

Nga mesnata e datës 11 Maj1947, Atë Serafini, i rënduar nga plagët, u përmend vetëm për disa minuta. Vëllezërit e tij klerikë e muarën për ta çuar tek infermierja. Kur po kalonte para trupores se Zonjës, iu lut me zërin e çjerrë, përmes gjakut që i rridhte nga goja: "O Zoja Virgjër, vepro sa më shpejt me shpirtin tim". Sapo e vendosën në shtrat, u lut për herë të fundit, pa mundur të bashkonte duart:

"O Jezus, merre në duart tuaja shpirtin tim, që te jam kushtuar me gjithë zemër".

'Ati ynë që je në Qiell"! - e… dha shpirt… Ia dorëzoi Atit të gjithëpushtëtshem shpirtin e tij te bardhë, që t'i bashkohet korit të engjujve në qiell, ashtu qoftë!


Mbas vdekjes Atë Serafinit


Besimtarët e Famullisë, bashkëkohasit e tij, e deshtën shumë meshtarin trim, që me qëndrimin e tij burrëror u shëndrrua në një martir. Ata humbën jo vetëm një njeri të përkushtuar ndaj fesë, por edhe njeriun e dashur, që kurrë nuk u pat munguar me ndihmën e fjalën e Zotit, në gëzime dhe hidhërime familjare. Ai u kishte shërbyer në të gjitha rastet, duke vizituar të sëmurët, rrëfime, bekime shtëpish, pagëzime, salikimin e të vdekurve. Njerëzit shpreheshin me fjalët më të mira të shpirtit, duke thënë se Atë Serafini ishte një misionar i zellshëm, i përkushtuar, me zemër të madhe dhe i dashur.

Infermierja e atyre viteve Marie Ndoja, e cila mjekonte Atë Serafinin në momentet e agonisë së plotë, bëri të pamundurën ta shpëtonte, por plaga e madhe e dëmtimit të venave e rrjedhja e gjakut nga fyti ia shkurtuan jetën.

Maria e varrosi me mjaft mundim e në fshehtësi të plotë meshtarin trim, poshtë një ulliri, që ishte në oborrin e Kuvendit te Fretërve, në kodrën që populli e thërriste "Kisha e Dom Lleshit".

Edhe sot e kësaj dite s’dihet pse u quajt me atë emër. Ndoshta ndonjë famullitar në atë Kishë ka lënë gjurmë me emrin e tij. Ndoshta, ndoshta, nga pushtuesit Osmanë, ishte ba therror edhe Dom LLeshi, e në kujtim të tij, u quajt Kisha në kodër. Por vitet kanë kaluar dhe asgjë nuk dihet me saktësi. Çmënduria më e madhe e sistemit komunist ka qenë ajo e vëllavrasjes, si edhe ndodhi me Atë Serafin Kodën, meshtarin martir, nga Janjeva e Kosovës, i cili u vra barbarisht nga sigurimi i shtetit komunist.Por përkushtimi, kontributi dhe vepra e Atë Serafinit kanë lënë gjurmë të pashlyera në Lezhë.

Mbas 34 vjetësh u zbulua varri i Atë Serafin Kodës, i cili ishte ruajtur me fanatizëm dhe obligim shpirtëror nga infermierja, një grua humane në shpirt, Marie Ndoja, një besimtare katolike, me një shpirt e mirësi të madhe. Ajo dëshmoi për varrin e Fratit vetëm në vitet e demokracisë. Maria, gjatë kohës së rregjimit komunist, as që guxonte të tregonte veprën e saj të mirësisë, por e ruante peng në zemër. Ajo mendonte gjithmonë për Fratin, i cili të afërmit e tij i kishte në Janjevë, që nuk ia dinin as varrin. Në rast se Sigurimi i Shtetit e merrte vesh, Maria do të dënohej me burg dhe për këtë ajo tregohej e kujdesshme, për ta mbajtur sekret. Mbas rivendosjes së besimit fetar në Shqipëri në vitet e demokracisë, ajo do të tregonte gjithçka.

Madje Infermjerja Marie pati pohuar se atë natë, që e varrosi meshtarin, i kujtohej se si shenjë i kishte veshur vetëm Zhgunin e Fratit, më Uratë në qafë dhe në këmbë një palë këpucë llastiku. Për çudi e të gjithëve, kur e nxorrën nga varri pas 34 vjetëve, këpucët e llastikut u gjetën të paprishura dhe te koka kryqi dhe disa kokrra të uratëve.

Rivarrimi i eshtrave të bekueme të Atë Serafinit u bë mbas restaurimit të Kishës "Zoja Nunciatë", në mauzoleun e saj. Në murin me një gjatësi 90 cm, që përkon me anën e majtë të Altarit, ku dikur celebrohej mesha nga vetë Atë Serafin Koda.

Më 16 Shtator 1994 populli i Lezhës dhe rrethinave, shprehen nderimin e respektin, dhembjen e kujtimin, duke marrë pjesë në meshën që u celebrua në nderim të rivarrimit të eshtrave të Fratit, nga ipeshkvinjë dhe meshtarë. Si për ironi, data 16 Shtator, përkonte me datën e Konferencës së Pezës. Ajo histori u la nga pas, por kujtimi i Klerit të Kombit u përjetësua në histori. Pllaka e varrit të Atë Serafinit flet shumë - aq shumë sa ka se çfarë historia të shkruajë.

Në mbyllje të këtij rrëfimi të dhembshëm e rrënqethës, të mos harrojmë e të mësojmë nga mesazhi që ai përcjell se "Koha i ka hangër bijtë e saj”!

Është nder i madh e shembull fatlum për vendin tonë, që Kisha Katolike, në procedurën e shpalljes martirë, mes të dyzetëve, ka zgjedhur edhe meshtarin Atë Serafin Kodën.

Referencat:

1. Nga website, Kisha Katolike Shkodër: Zyra-për Martirët

2. Prej Homelisë-ditën e rivarrimit, më 16 Shtator 1994, rreth jetës së Atë Serafin Koda

3. P. Bogdani, "Çeta e Profetve", faqe 10


Nga GJETO TURMAJ


Shenim: ky shkrim u botua në Revistën “Jeta Katolikë”nr.1. viti.2009.

NDERROI JETE MESHTARI HERO DON SIMON JUBANI NE MOSHEN 84 VJEÇARE

Dom Simon Jubani gjatë meshës së 11 nëntorit 1990


Dom Simon Jubani u lind më 8 mars të vitit 1927 në Shkodër prej një familje të devotshme katolike, e cila i fali Kishës e Atdheut dy meshtarë: martirin e intelektualin Dom Lazër Jubani, i cili u helmua me arsenik ngapolicia sekrete komuniste në vitin 1982, dhe të guximshmin Dom Simon Jubani. Me 4 maj të vitit 1958 shugurohet meshtar nga Imzot Ernest Çoba, dhe dërgohet të shërbejë në Abacinë e Mirditës. Arrestohet në vitit 1963 dhe vuan plot 26 vite të burgut. Gjithnjë militant aktiv, ballë për ballë dhe i papërkulur përballë torturave të komunistëve dhe gjithmonë nën vëzhgimin e spiunëve, lirohet me 13 prill të 1989 së bashku me klerikë të tjerë. 20 vite më pare, më 4 nëntor fillimisht e më pas me 11 nëntor të vitit 1990 kremtoi meshën e parë publike tek Varrezat e Rrmajit në Shkodër. Për këto ditë në librin e tij “Mesha e parë” Dom Simoni do të shkruante: “Bana gadi shejt çka kishte shpëtue kontrolleve dhe sekuestrimeve në shtëpinë time gjatë 26 vjetëve: Mesharin latinisht, nji stolë, nji kelk, nji purifikues, nji corporal dhe nji kryq. Kur mbërrijta nder vorre, Marku që kishte shtëpinë aty afër solli nji tavolinë të zakonshme e nji shtroje mbi të cilën vendosa çka nevojitej për Meshë të improvizueme… Fjalën e mora para Meshe tue falenderue Markun dhe praninë e nja 300 vetve të ndodhun nder varreza për nji Meshë të pasigurtë, ma tepër për lutje e divocjon personal tue pastrue barnat e tue përkdhelë banesen prej dheut nga ku do të ngjallemi një ditë me të dashtunit dhe të parët tonë…”
Më 4 nëntor fillimisht e më pas me 11 nëntor të vitit 1990 kremtoi meshën e parë publike tek Varrezat e Rrmajit në Shkodër. Për këto ditë në librin e tij “Mesha e parë” Dom Simoni do të shkruante: “Bana gadi shpejt çka kishte shpëtue kontrolleve dhe sekuestrimeve në shtëpinë time gjatë 26 vjetëve: Mesharin latinisht, nji stolë, nji kelk, nji purifikues, nji corporal dhe nji kryq. Kur mbërrijta nder vorre, Marku që kishte shtëpinë aty afër solli nji tavolinë të zakonshme e nji shtroje mbi të cilën vendosa çka nevojitej për Meshë të improvizueme… Fjalën e mora para Meshe tue falenderue Markun dhe praninë e nja 300 vetve të ndodhun nder varreza për nji Meshë të pasigurtë, ma tepër për lutje e divocjon personal tue pastrue barnat e tue përkdhelë banesen prej dheut nga ku do të ngjallemi një ditë me të dashtunit dhe të parët tonë…”
Për kontributin e çmueshëm mbarëkombëtar që Zoti i besoi, Universiteti i San Franciskos në Kaliforni në vitin 1991 i akordoi diplomën “ Doctor Honoris Causa” në shkenca humane me motivacion: “Protagonist i një epoke të re në Shqipëri”. Pas rënies së komunizmit shërben për disa vite përsëri në malet e Mirditës dhe dekadën e fundit me përkushtim të madh dhe besnikëri shërbeu në përvujtërinë e rrëfyestores së Katedrales së Shkodrës.